Pesten: dat doet mijn kind niet!

We vallen gelijk met de deur in huis, door een paar actuele cijfers op een rijtje te zetten: op de basisschool wordt zo’n 11% van de kinderen (groep 6 tot en met 8) minstens één keer per maand gepest. Hiervan wordt 3% heel vaak en 8% soms gepest. Meestal gaat het hierbij om ‘traditioneel’ pesten, zoals buitensluiten, slaan, schoppen of uitschelden. Maar ook wordt er regelmatig online gepest, het zogenaamde cyberpesten. Deze vorm komt minder voor dan pesten in ‘real life’. 57% van de slachtoffers wordt persoonlijk gepest: uitgescholden of uitgelachen worden, geduwd of gestompt. Bij 10% gaat het om online pesten via bijv berichtjes of plaatjes op internet of telefoon.

Wat is verschil tussen pesten en plagen?

Plagen gebeurt spontaan, duurt niet lang en gebeurt niet dag in, dag uit. Wanneer kinderen elkaar plagen, zijn zij gelijk aan elkaar en is er niemand de baas. De insteek is dat je de ander geen pijn wilt doen, maar dat je bijvoorbeeld een grapje uit wilt halen.

Pesten is echt wel van een heel ander kaliber. Pesten gebeurt vaak in een groep, de pester heeft een podium nodig, waarbij het gepeste kind in de minderheid is. De pester heeft als doel om de ander te kwetsen of pijn te doen en pesten gebeurt vaak structureel en langere tijd achter elkaar. In tegenstelling tot plagen, zijn in dit geval de pester en gepeste niet gelijk aan elkaar. De pester heeft bijvoorbeeld veel meer macht. Pesten gebeurt meestal in het geheim, achter de rug van de volwassenen om.

Waarom pest een kind?

Waarom pest een kind een ander kind eigenlijk? Wat is hier de noodzaak van? En waar ontstaat deze drang om een ander te kwetsen of pijn te doen?

‘Inzicht in de beweegredenen van pesters kan helpen om pestgedrag beter te begrijpen en effectiever aan te pakken’ (bron NJI)

• Het kind krijgt op deze manier een hogere sociale positie in de groep. Hier krijgen ze een gevoel van macht bij. Vaak is de pester zelf onzeker en heeft hij bijvoorbeeld een laag zelfbeeld.
• Het kind kan zich minder goed inleven in een ander en is minder gevoelig voor het leed van het slachtoffer
• Het kind groeit op in een competitieve omgeving waarin er vooral oog is voor het resultaat
• Het gedrag kan ook een reactie zijn op provocatie, angst of woede. Voor kinderen die zich snel aangevallen voelen of moeite hebben om hun emoties te reguleren, kan het moeilijk zijn om positieve reacties op te bouwen (bron: NJI)
• Het kan ook zijn dat het kind thuis problemen heeft. Dat hij thuis bijvoorbeeld weinig aandacht krijg, dat hij te maken heeft met mishandeling, of thuis zelf ook gepest wordt. Deze problemen reageert het kind af, door een ander kind te pesten.

Is jouw kind een pester?

Het is natuurlijk verschrikkelijk wanneer je kind gepest wordt, maar ook is het heel erg om erachter te komen dat jouw kind andere kinderen pest. Hoe herken je als ouder dat jouw kind pest? Op welke signalen kun je letten?

• Je kind houdt ervan om anderen in de maling te nemen (leedvermaak)
• Je kind schaamt zich voor genegenheid en affectie als er anderen bij zijn
• Je kind is een sterk persoon en wil graag winnen
• Je kind wordt vaak boos, zeker als hij kritiek krijgt
• Je kind is agressief en is minder goed in staat om zijn gevoelens te uiten
• Je kind heeft lak aan regels die er thuis of daarbuiten gelden

Let op: dit zijn slechts een paar mogelijke signalen! Het wil helemaal niet zeggen dat, wanneer je kind zich bijvoorbeeld schaamt voor affectie in het openbaar, dat je kind dan een ook gelijk een pester is.

Wat kan je als ouder doen als je kind pest?

Je eerste reactie is misschien dat je schrikt, dat je jezelf schaamt of dat je boos wordt op je kind. Vooral dat laatste helpt niet en heeft juist een averechts effect. Maar wat zou wel kunnen helpen?

• Bespreek met je kind waar het pestgedrag vandaan komt, want elk kind is anders. Toon oprechte interesse. Vraag je kind bijvoorbeeld wat er precies gebeurd is en hoe de situatie ontstaan is. Op deze manier krijg je niet alleen een goed beeld van de situatie, maar je biedt ook een luisterend oor. Door jouw open houding, krijgt je kind de ruimte om te vertellen waar hij zelf mee zit.
• Keur het gedrag van het kind af, maar niet het kind zelf.
• Probeer samen met je kind uit te zoeken wat de reden is van het pestgedrag. Blijf vragen stellen en oordeel daarbij niet, of in ieder geval zo min mogelijk.
• Voorkom pestgedrag. Leg het verschil uit tussen plagen en pesten en vertel wat het effect is van pesten op anderen.
• Probeer het zelfvertrouwen van je kind te vergroten. Zo kan je kind een sport gaan beoefenen waarbij hij zijn zelfvertrouwen kan ontwikkelen. Ook kun je zelf de positieve eigenschappen en talenten van je kind benoemen. Maak er bijvoorbeeld een spelletje tijdens het avondeten van, door complimentjes uit te spreken aan elkaar.
• Help je kind om op een positieve manier met andere kinderen om te gaan. Leer je kind dat elk kind grenzen heeft en hoe je deze grenzen kunt herkennen.
• Geef je kind de kans om het goed te maken met het gepeste kind.
• Blijf voortdurend aandacht aan je kind schenken en toon interesse in je kind.

Pesten is ook een groepsproces, dus een kind dat pest is niet de enige schuldige. De sfeer in een groep speelt daar vaak een belangrijke rol bij. Om samen tot een oplossing te komen is het belangrijk om contact te zoeken met de kinderopvang, school, sportclub of andere organisatie waar het pesten plaatsvindt. (Bron: NJI)

Waarom denken ouders vaak dat hun kind niet pest?

Ouders zijn niet bepaald objectief, waar het hun eigen kind aangaat. Wij vinden ons eigen kind het mooiste, slimste en beste kind dat er is. Hierin hebben wij, als ouders, soms een beetje een vertekend beeld van de werkelijkheid.

Het komt vaak niet in je op dat jouw kind ook een dader of een pester kan zijn. Als vader of moeder ben je geneigd om te denken dat je kind eerder iets overkomt, zoals gepest worden, dan dat jouw kind zelf gedrag vertoont, dat je liever niet wilt. Het helpt als je er zelf bewust van bent, dat in een situatie waar gepest wordt, iedereen een rol heeft. De rol van bijvoorbeeld slachtoffer, dader, toeschouwer, meeloper. Durf hierin ook je eigen rol en de rol van je kind te erkennen. Dat is misschien wel spannend, maar probeer hierin met een eerlijke en zo objectief mogelijke blik naar jezelf en naar je eigen kind te kijken. Pas wanneer je de situatie erkent zoals die is, kun je er ook wat mee doen.

Vermijd daarbij om jezelf schuldig te voelen, of om met een beschuldigende vinger te wijzen naar iets of iemand in de omgeving. Het gaat er uiteindelijk om dat jullie er met z’n allen uitkomen, welke rol jij of jouw kind ook speelt.